طب سنتی و گیاهان دارویی

ساختار طب سنتی از سه جزء تشکیل می شود.

1-    حکم (طبیب)          پزشکی می دانست و نسخه می نوشت.

2-    عطار              گیاهشناس بود.

3-    بیمار

در ایران بتدریج حکیم و طبیب کم شد و از طرفی عطارها هم کشاورزی را فراموش کردند بنابراین حکم کافی برای تجویز گیاه دارویی وجود نداشت بنابراین اعتماد مردم از طب سنتی ایران سلب شد.

تعریف گیاهان دارویی:

در اندامهای خود (گل، برگ، میوه، دانه، ساقه و ریشه) 1- موادی را بنام ماده مؤثره تولید کند وماده مؤثره اثر فیزیولوژیک خاصی روی بدن انسان بگذارد.

2- نام آن گیاه در خار، کوپه ( دارونامه های گیاهی) آمده باشد.

3-هدف از کاشت آن در نهایت بهره برداری از مواد مؤثره آن ها باشد ( خیلی مهم )

4-میزان مصرف : مصرف گیاهان دارویی مشخص می باشد.

کالک ذرت برای دفع سنگ کلیه خوب است و برگ گردو برای واریس مناسب است.

همیشه بهار calendula officinalisکه در خیابان رشده کرده و یا در بلوار کشته شده گیاه دارویی نمی گویند چون شرط سوم رعایت نشده و هدف از کشت آن دارویی نبوده بلکه برای زیباسازی شهر بوده است و باید در شرایط خاص قرار بگیرد و ضمناً آلودگی نداشته باشد.

نکته: خار، کوپه های آلمان و مجارستان معتبرترین خار، کوپه هستند.

پس گیاه دارویی را باید در یک مزرعه مناسب و تمیز و فواصل کشت مناسب و ... کشت شود تا دارویی محسوب شود.

دلایل رویکرد بشر به استفاده از گیاهان دارویی:

1-  امکان ساخت بعضی از مواد توسط انسان میسر نمی باشد. برای مثال : ارگوتوکسین ارگوتامین و نیکریستین( از پروانش کبیر برای سرطان جوق می گیرند.) (mgr1 آن 400 هزار دلار است)

داروی شیمیایی در هر دزی عوارض دارد ولی گیاه دارویی اگر درست تجویز شود عوارضی ندارد و هرگیاه دارویی نیست مثلاً شوکران کشنده است.

گیاهان آلکالوئیدی بسیار خطرناک هستند

بذر کوچک Ricinas Sativas دارای آلکالوئید Ricin

می باشد که سمی می باشد و برای از بین بردن حالت سمی آن Detoxificication می گویند.

2-    هزینه ساخت مصنوعی برخی از آن ها بسیار بالاست مانند(یگوکسین که گلیکوزید مقوی عضلات قلب است.)

3-    وجود عوارض جانی داروهای شیمیایی

وینکیریستین را از پروانش کبیرVinca major می گیرند که mgr 1 آن 400000 دلار قیمت دارد و برای سرطان خون مفید است، V.minor پروانش صغیر می باشد.

ارگوتوکیس وارکوتامی از قارچ ارگوتErgot یا میخک جو Claviceps Purpurea می باشد و برای سقط جنین استفاده می شود.

4-  می توان مواد مؤثره آن ها را در اثر فعل و انفعالاتی به مواد مفیدتری تبدیل نمود مانند تبدیل سولانین به کورتیکواستروئید ها و در نهایت به کورتون می باشد.

سولانین یک آلکالوئید است که از گیاهان Solanaceae گرفته می شود و سیب زمینی سبز سولانین دارد.

غلظت بالای آلکالوئیدها سمی بوده و خطرناک است.

در خار، کوپه ها مشخصات مرفولوژیک ، بیوشیمیایی، آناتومیک و خواص درمانی گیاهان ذکر شده است.

میزان مصرف گیاهان دارویی مشخص و محدود می باشد مثلاً هندوانه که مصرف آن بالاست بعنوان گیاه دارویی محسوب نمی شود.

از گیاهان دارویی می توان برای خوشبوکننده هوا یا Airfreshner استفاده کرد. که آکوژن هم نیستند مثل لاواند که از اسطخدوس گرفته می شود لاواند علاوه بر اینکه هوا را معطر می کند باعث، دورکنندگی حشرات هم می شود.

محصولاتی که از گیاهان دارویی گرفته می شوند یا صرفاً دارو هستند و برای درمان استفاده می شوند و یا بصورت مکمل های غذایی و مصرف سلامتی و بهداشتی استفاده می شوند

از گیاه پیرتروم حشره کش تهیه می کنند و این گیاه به عنوان محصول بهداشتی می باشد.

منبع تأمین گیاهان دارویی:

1- عرصه های طبیعی و مراتع

2- مزارع کشت شده

مزایای عرصه های طبیعی این است که ارزان (نیاز به سرمایه گذاری ندارد(شخم-آبیاری)) می باشد و نیاز به مراقبت ندارد ولی در مزارع باید زمین بخریم و...  و نیاز به سرمایه گذاری دارد.

در عرصه های طبیعی پراکنش گیاهان یکسان نیست و تراکم لازم را ندارند و هزینه برداشت ممکن است بالا برود ولی در مزارع کشت شده گیاهان را با فاصله مناسب و به حد نیاز کشف می کنیم.

محصولی که از عرصه های طبیعی برداشت می شود1) اغلب غیر یکنواخت(یکجا بارندگی کم کیفیت محصول یک جور-یکجا بارندگی زیاد کیفیت محصول یکجور دیگر است.) می باشد وممکن است یک محصول خوب باشد و محصول دیگر خوب نباشد ولی از مزارع یکنواختی در محصول وجود دارد از معایب برداشت از عرصه های طبیعی2) احتمال انقراض و نابودی در عرصه های طبیعی می باشد.

بعضی از گیاهان Mono carpic می باشند که گیاهانی هستند که در طول عمر خود فقط یکبار گل می دهند و پس از گل دادن از بین می روند و اگر برداشت بی رویه از این گیاهان انجام شود ممکن است قبل از گل دادن بمیرند و نسل آنها منقرض شود.مثلاً باریجه-یانی(کی؟ وقت گل نی) و گلدهی مشخص ندارند و بومی ایران است و فرانسه از آن فیکساتوروا وتکلان می گیرند و اسرائیل چسب الماس تولید می کند. و به همین دلایل تاکید برگشت گیاهان دارویی در مزارع داریم.